Του ΑΓΓΕΛΟΥ ΜΕΝΔΡΙΝΟΥ
Ο Κολοκοτρώνης, ο Ανδρούτσος, ο Καραϊσκάκης, μιλούσαν απλά, αλλά οι λέξεις τους… ακούμπαγαν την καρδιά του λαού. Γιαυτό κι Ελλάδα απέκτησε την ελευθερία της. Γρήγορα όμως έγινε ο διαχωρισμός. Η εκκλησία είχε την Αλεξανδρινή γλώσσα που ελάχιστοι καταλάβαιναν και η κρατική εξουσία την καθαρεύουσα που όσοι τη μάθαιναν τη χρησιμοποιούσαν στα επίσημα έγγραφα και στους εθνοπατριωτικούς λόγους. Όταν γύριζαν σπίτι όμως να μιλήσουν με τη μάνα τους ή τη γυναίκα τους την ξεχνούσαν.
Χρειάστηκε να περάσουν περισσότερο από 150 χρόνια για να γίνει η Δημοτική, που μιλούσαν και καταλάβαιναν όλοι, με νόμο του Ράλλη, γλώσσα του κράτους ενώ χρειάστηκαν κάποια χρόνια ακόμα για να καταργηθούν οι τόνοι! Η δασεία είχε μπει στο… χρονοντούλαπο, ανεπίσημα.
Στις 11 Ιανουαρίου του 1982 γράφτηκε η ληξιαρχική πράξη θανάτου της περισπωμένης, ενώ η οξεία… βαφτίστηκε σε τόνος. Έτσι απλά.
Η κατάργηση των τόνων ήταν προεκλογική δέσμευση του ΠΑΣΟΚ, την είχε προτείνει τρεις φορές τη διετία 1977-79, αλλά είχε απορριφθεί από την τότε κυβέρνηση της ΝΔ που τη θεωρούσε πρόωρη κάθε συζήτηση
Υπουργός Παιδείας ήταν ο Λευτέρης Βερυβάκης και η εντολή που είχε πάρει, τόσο αυτός, όσο και οι άλλοι υπουργοί ήταν να υλοποιήσουν όσες περισσότερες δεσμεύσεις μπορούσαν τις πρώτες εκατό μέρες διακυβέρνησης. Να δείξουν έργο χωρίς να χρειαστεί να ξοδέψουν χρήματα. Γύρω στις 11.30 το βράδυ, ο υπουργός ανακοινώσει ότι στο Νομοσχέδιο για την κατάργηση των εξετάσεων από το Γυμνάσιο στο Λύκειο φέρνει τροπολογία με την οποία καθιερώνεται το μονοτονικό.
Η ΝΔ αιφνιδιάστηκε. Ο Γεώργιος Ράλλης είχε χαρακτηριστεί… σοσιαλιστής για την καθιέρωση της Δημοτικής και είχε ξεσηκώσει αντιδράσεις από πολλούς οπαδούς του κόμματός του. Αυτό θυμήθηκε κι ο Ευάγγελος Αβέρωφ που ζήτησε να συσταθεί ειδική επιτροπή και να μελετήσει το θέμα. Ήθελε απλά να κερδίσει χρόνο.
Επιτροπή είχε συσταθεί στο Υπουργείο Παιδείας, την αποτελούσαν διαπρεπείς επιστήμονες όπως οι Εμμανουήλ Κριαράς, Φάνης Κακριδής, Χρίστος Τσολάκης, Βασίλειος Φόρης, Δημήτρης Τομπαϊδης, Αριστείδης Βουγιούκας, Χρίστος Μιχαλές, Απόστολος Κοτλίτσας και Αλόη Σιδέρη. Κατά πλειοψηφία είχε εισηγηθεί την καθιέρωση του μοντονικού.
Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης επέμενε στην αναβολή της συζήτησης, λόγω του προχωρημένου της ώρας κι όταν είδε ότι δεν περνά η πρότασή του αποφάσισε να αποχωρήσει το κόμμα από τη συζήτηση. Ενδεικτικό το ρεπορτάζ της εφημερίδας «Βραδυνή».
Όπως προκύπτει κι από το ρεπορτάζ τον… σιγοντάρισε και η εκπρόσωπος του ΚΚΕ Μαρία Δαμανάκη.
Τις επόμενες μέρες στην εφημερίδα «Το Βήμα» βγήκαν στην επιφάνεια οι διαφωνίες της επιτροπής. Το πρόβλημα ήταν το είδος του μονοτονικού. Εάν τονίζονται μονοσύλλαβες λέξεις. Εάν γράφουμε «τό βιβλίο» ή «το βιβλίο» Ο Αριστείδης Βουγιούκας έγραψε δύο άρθρα υποστηρίζοντας το μονοτονικό στην απλούστερή του μορφή. Τον επιδοκίμασε ο Εμ. Κριαράς φέρνοντας ένα απλό παράδειγμα. Έγραψε ότι σε ένα κείμενο 318 λέξεων στην απλούστερη μορφή θα υπήρχαν 186 τονικά σημάδια, ενώ στη σύνθετη που ζητούσε η μειοψηφία ο αριθμός του θα έφθανε τα 283. Επιπλέον τόνιζε ότι όχι μόνο οι μαθητές εξοικονομούσαν χρόνο για να μάθουν άλλα πράγματα, αλλά και η τυπογραφία γενικότερα, από τις εφημερίδες έως τα βιβλία.
Τους απάντησε το μέλος της επιτροπής Αλόη Σιδέρη που αποκάλυψε και τον έτερο μειοψηφούντα της επιτροπής που ήταν ο Δημήτρης Τομπαΐδης. Τους κατηγόρησε μάλιστα ως δήθεν προοδευτικούς που εφάρμοζαν την πνευματική τρομοκρατία αφού θεωρούσαν ότι οποιαδήποτε αντίθετη άποψη οπισθοδρομική και συντηρητική.
Η μάχη των τόνων κράτησε 50 χρόνια. Τη είχε προτείνει, ως υπουργός Παιδείας ο Γεώργιος Παπανδρέου το 1932 στο ίδιο πλαίσιο που εφαρμόστηκε το 1982, το 1939 η Συντονιστική Επιτροπή της Νεοελληνικής Γραμματικής την εισηγήθηκε στον δικτάτορα Μεταξά που σε αντίθεση με τον Παπαδόπουλο ήταν υπέρμαχος της απλής καθομιλουμένης γλώσσας.
Το 1942 μέσα στην Κατοχή το Πανεπιστημιακό κατεστημένο είχε οδηγήσει στο δικαστήριο τον νεαρό τότε καθηγητή Ι. Θ. Κακριδή επειδή είχε κυκλοφορήσει δύο βιβλία με απλοποιημένο τονισμό, τα «Ερμηνευτικά σχόλια στον Επιτάφιο του Θουκυδίδη» και την «Ελληνική κλασσική παιδεία». Το θέμα είχε φέρει στη συνεδρίαση της Φιλοσοφικής Σχολής ο Εμμανουήλ Πεζόπουλος. Μετά από τέσσερις συνεδριάσεις αποφασίστηκε να καταγγελθεί ο καθηγητής στο Υπουργείο Παιδείας της δοσιλογικής κυβέρνησης τον μετέπειτα πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Λογοθετόπουλο, γερμανοσπουδαγμένο και παντρεμένο με Γερμανίδα ο οποίος ταυτόχρονα ήταν και αντιπρόεδρος του Τσολάκογλου. Σε λίγους μήνες θα γινόταν ο ίδιος πρωθυπουργός. Στο παραπεμπτικό, ο Κακριδής, χαρακτηριζόταν ως αριστερός! Η δίκη έγινε στις 19 Ιουνίου 1942 και παρά την υποστήριξη από καθηγητές όπως οι Δημ. Γληνός και Κωνσταντίνος Τσάτσος, αλλά και πολιτικούς ο Κακριδής καταδικάστηκε σε παύση δύο μηνών. Η Ιστορία βέβαια παρέσυρε στη λήθη τον Πεζόπουλο και τους συν αυτώ, αλλά διατήρησε το όνομα του Κακριδή ως σημαντικού πνευματικού ανθρώπου.
Για να επιστρέψουμε εκεί απ’ όπου αρχίσαμε η επίσημη καθιέρωσε του μονοτονικού έγινε το Νοέμβριο του 1982 και σχεδόν αμέσως ακολούθησε και η Κύπρος.