Του ΑΓΓΕΛΟΥ ΜΕΝΔΡΙΝΟΥ
Πολλές φορές… σιχτιρίζουμε τα κινητά τηλέφωνα που χτυπούν ακατάλληλες στιγμές. Κι όμως κάποιες φορές μπορούν να σώσουν μια υπουργική, άντε… υφυπουργική, καριέρα. Αυτό που συνέβη πριν καν συμπληρώσει τις πρώτες 100 μέρες εξουσίας το ΠΑΣΟΚ στην Ελλάδα του 1982 δείχνει το πως μπορεί μια πολιτική καριέρα να κριθεί στις… λεπτομέρειες.
Στη συγκεκριμένη περίπτωση… λεπτομέρεια είναι το κινητό τηλέφωνο που φυσικά τότε δεν είχε εφευρεθεί. Τόπος οι Βρυξέλλες. Η Ευρωπαϊκή Ένωση λεγόταν ακόμα ΕΟΚ κι αριθμούσε μόλις 10 μέλη. Το πιο πρόσφατο ήταν η Ελλάδα η οποία δεν είχε… ζεστάνει καλά την καρέκλα της. Είχε αποκτήσει πλήρη δικαιώματα μόλις την 1η Ιανουαρίου 1981.
Η Σύσκεψη των Υπουργών Εξωτερικών είχε να συζητήσει το Πολωνικό. Ο στρατηγός Γιαρουζέλσκι είχε επιβάλει στρατιωτικό μόνο για να σταματήσει τις απεργίες της «Αλληλεγγύης» του Λεχ Βαζέχα που ζητούσε φιλελευθεροποίηση του καθεστώτος.
Στη σύσκεψη την Ελλάδα εκπροσωπούσε ο εκ των υφυπουργών Ασημάκης Φωτήλας (ο άλλος ήταν ο Κάρολος Παπούλιας). Ο Γιάννης Χαραλαμπόπουλος, ο υπουργός, είχε μείνει για να συμμετάσχει στις πρώτες κρίσεις στις Ένοπλες Δυνάμεις μετά την άνοδο του κόμματος στην εξουσία.
Ο Φωτήλας, είχε πάρει ρητές εντολές να μην ψηφίσει εναντίον της Πολωνίας και πολύ περισσότερο εναντίον της ΕΣΣΔ. ΤΟ ΠΑΣΟΚ ως Σοσιαλιστικό Κόμμα ήθελε να αποδείξει ότι στηρίζει τον Σοσιαλισμό ακόμα και στην ακραία του μορφή.
Όπως συχνά συμβαίνει στην πολιτική το πρόβλημα είχε οικονομικό υπόβαθρο. Η Ελλάδα έστελνε στην ΕΣΣΔ εσπεριδοειδή και έπαιρνε πετρέλαιο σε χαμηλές τιμές. Το «ντιλ» έπρεπε να συνεχίσει να υφίσταται, πολύ περισσότερο «τώρα που είχε φύγει η δεξιά».
Οι παλιές καραβάνες του ΠΑΣΟΚ λένε ότι ο Φωτήλας εκτός από τις γραπτές εντολές είχε προειδοποιηθεί από τον Ανδρέα Παπανδρέου ότι στο γεύμα θα δεχόταν πιέσεις στις οποίες δεν έπρεπε να ενδώσει.
Μεσημέρι Δευτέρας 4 Ιανουαρίου στη Βελγική πρωτεύουσα οι «10» επεξεργάζονται το τελικό κείμενο του ψηφίσματος που θα έπρεπε να είναι ομόφωνο. Η ελληνική πλευρά διατυπώνει ενστάσεις για τις αντισοβιετικές αιχμές, υποστηρίζοντας ότι δεν υπάρχουν αποδείξεις για ανάμειξη της Μόσχας. Βρετανία, Γαλλία και Ιταλία κρατούν σκληρή στάση. Η Δυτική Γερμανία είναι πιο κοντά στις ελληνικές θέσεις. Κάποια στιγμή οι Γερμανοί υποχωρούν και ο Ασημάκης Φωτήλας ενδίδει και υπογράφει το τελικό κείμενο.
Ο ίδιος θα πει αργότερα ότι «εξ υφαρπαγής υπέγραψα».
Ο Ανδρέας Παπανδρέου γίνεται έξαλλος. Η… μυθολογία του ΠΑΣΟΚ λέει ότι τηλεφώνησε στον Γιάννη Χαραλαμοπόπουλο στις 11.30 το βράδυ λέγοντάς του: «Δες ειδήσεις»
Το μεταμεσονύχτιο δελτίο στην ΕΡΤ αρχίζει με μια λιτή ανακοίνωση που αναφέρει:
Η απόλυση έπεσε σαν κεραυνός. Ήταν η πρώτη υπουργική, έστω και σε επίπεδο υφυπουργού, για το ΠΑΣΟΚ που δεν είχε συμπληρώσει καλά καλά 100 μέρες στην εξουσία. Ούτε το περίφημο πρόγραμμά του για τις 100 πρώτες μέρες διακυβέρνησης έκανε λόγο για απολύσεις κυβερνητικών στελεχών!
Ο ίδιος ο υφυπουργός μετά το τέλος της διάσκεψης πήρε το αεροπλάνο από τις Βρυξέλλες και πήγε στη Ρώμη για να διανυκτερεύσει. Την ανακοίνωση την έμαθε από τον ανταποκριτή της «Ελευθεροτυπίας» όπως αναφέρει η εφημερίδα.
Ο Φωτήλας επιστρέφει στην Ελλάδα Τρίτη μεσημέρι. Στο αεροδρόμιο του Ελληνικού τον περιμένουν ένα σωρό δημοσιογράφοι ένας, όμως, μόνο καταφέρνει να φθάσει στη πίστα και να του πάρει μια δήλωση. Είναι ο Δημήτρης Σταυρόπουλος που εργαζόταν, τότε, στην «Ακρόπολη»
Επί της ουσίας το ψήφισμα δεν επηρέασε σε τίποτα τον Γιαρουζέλσκι, εδώ δεν επηρεάζουν τα ψηφίσματα της σημερινής Ευρωπαϊκής Ένωσης τον Ερντογάν. Όλη η ιστορία, σύμφωνα με τους πολιτικούς αναλυτές, ήταν μια καλή ευκαιρία για τον Ανδρέα Παπανδρέου να δείξει ότι διαφοροποιείται και η Ελλάδα δεν θα είναι το «υπάκουο παιδί». Άλλωστε το 1984 έγινε ο πρώτος Δυτικός πρωθυπουργός που επισκέφθηκε επίσημα την Πολωνία.
Επίσης, λέγεται, ότι ο Φωτήλας είχε χάσει ήδη την εμπιστοσύνη του Πρωθυπουργού όταν έδωσε εντολή στον εκπρόσωπο της Ελλάδας στον ΟΗΕ, να απόσχει από την ψηφοφορία για την έκδοση ενός Παλαιστίνιου από τις ΗΠΑ στο Ισραήλ κι όταν ρωτήθηκε σχετικά στο Υπουργικό Συμβούλιο δήλωσε ότι ποτέ δεν έδωσε τέτοια εντολή. Δύο μέρες μετά όταν αποκαλύφθηκε ότι είχε δοθεί εντολή από τον ίδιο δικαιολογήθηκε ότι δεν το θυμόταν!
Υπάρχει, όμως, και η άλλη πλευρά. Ο Φωτήλας από τη Ρώμη επεχείρησε να μιλήσει τόσο με τον Πρωθυπουργό, όσο με τον προϊστάμενό του υπουργό. Θέλησε να τους εξηγήσει ότι δεν μπορούσε να βγει από την αίθουσα για να τους ενημερώσει,αφού οι αλλαγές έπεφταν βροχή και θα έχανε τον ειρμό. Ο ίδιος πάντως θυσίασε δύο φορές τη βουλευτική του έδρα στην Αχαΐα για έναν Παπανδρέου. Η πρώτη ήταν το 1964 για να εκτεθεί ως υποψήφιος ο Ανδρέας και η δεύτερη το 1981 όταν έβαλε υποψηφιότητα ο Γιωργάκης. Για το λόγο αυτό διορίστηκε στην Ευρωβουλή τον Ιανουάριο του 1981 για να παραιτηθεί δέκα μήνες αργότερα και να γίνει υφυπουργός.
Ο αποπεμφθείς Φωτήλας μπορεί να το πήρε κατάκαρδα, αλλά οι επόμενες κινήσεις του ήταν προσεκτικές. Σε συνέντευξη στα «ΝΕΑ» λίγες μέρες αργότερα δήλωνε πίστη στο ΠΑΣΟΚ και στον Ανδρέα Παπανδρέου στον οποίο αναγνώριζε ότι είχε δικαίωμα να τον απολύσει!
Το θέμα έμεινε για μέρες στην επικαιρότητα. Οι δημοσιογράφοι δεν είχαν συνηθίσει, ακόμα, τις πολλές αποπομπές που ακολούθησαν.
Το καλοκαίρι του ’82 ο Φωτήλας επέστρεψε στην κυβέρνηση ως υφυπουργός Προεδρίας. Έμεινε μέχρι το 1985 οπότε και μετακινήθηκε προς τη ΝΔ του Μητσοτάκη. Ήταν το τρίτο κόμμα που υπηρετούσε. Είχε εκλεγεί βουλευτής Αχαΐας το 1961 με τη σημαία του Πανδημοκρατικού Αγροτικού Μετώπου Ελλάδος (ΠΑΜΕ) και το 1963 είχε προσχωρήσει στην Ένωση Κέντρου.
Στα χνάρια του βάδισε και ο γιος του Ιάσων. Ως νεολαίος υπήρξε στέλεχος του ΠΑΣΟΚ, εκλέχτηκε βουλευτής το 2015 με το Ποτάμι και προσχώρησε στη Νέα Δημοκρατία εξασφαλίζοντας την παραμονή του στη Βουλή και μετά τις εκλογές του 2019. Τουλάχιστον αυτός είναι τυχερός. Στις μέρες μας υπάρχουν κινητά κι αν γίνει υπουργός θα μπορεί να τα χρησιμοποιήσει…