Του ΑΓΓΕΛΟΥ ΜΕΝΔΡΙΝΟΥ
Μέχρι τη δεκαετία του ΄80 ήταν παράδοση τα Πρωτοχρονιάτικα εξώφυλλα των περιοδικών να βάζουν τα δυνατά τους. Προσπαθούσαν να εξασφαλίσουν το καλύτερο εξώφυλλο με τα διάσημα αστέρια της εποχής. Οι φωτογράφοι δούλευαν… διπλοβάρδιες, οι συντάκτες ύλης επίσης για να παραδώσουν το καλύτερο προϊόν.
Ο 13ος μισθός που έπαιρναν και οι συνταξιούχοι, έδινε τη δυνατότητα στις οικογένειες να πάρουν κι ένα δεύτερο ή τρίτο περιοδικό πέρα από αυτό που αγόραζαν. Και ποιος ξέρει, ίσως κάποιοι αναγνώστες να άλλαζαν την εβδομαδιαία συνήθειά τους.
Λαμπερά εξώφυλλα, ιλιουστρασιόν, πλατιά χαμόγελα από τους σταρ της εποχής και εντυπωσιακές συνθέσεις έκαναν το περίπτερο της γειτονιάς να μοιάζει με γκαλερί!
Μιλάμε για θηριώδεις κυκλοφορίες και πολλές, πάρα πολλές διαφημίσεις που έφερναν «ζεστό χρήμα» στους εκδότες. Μέχρι το 1981 οι εφημερίδες ήταν ασπρόμαυρες, όπως και τα γεγονότα που πρόβαλαν. Αντίθετα τα περιοδικά ήταν έγχρωμα, χαρούμενα κι απέφευγαν να ασχοληθούν με τα «βαριά θέματα». Αυτά που… μαύριζαν τη ψυχή του αναγνώστη.
Για είκοσι περίπου χρόνια ένα εξώφυλλο της Αλίκης σήμαινε αύξηση στην κυκλοφορία κι ένας ιντριγκαδόρικος τίτλος σήμαινε εξασφαλισμένη επιτυχία.
Δεν πέρασε Πρωτοχρονιά ή Πάσχα που η Αλίκη Βουγιουκλάκη δεν θα ήταν εξώφυλλο σε κάποιο περιοδικό. Οι εκδότες… σφάζονταν στα πόδια της…
Ψάξαμε, βρήκαμε και σας παρουσιάζουμε μερικά από τα Πρωτοχρονιάτικα εξώφυλλα των τελευταίων 100 χρόνων. Δεν είναι τα καλύτερα. Τα λαϊκά περιοδικά ακόμα και σήμερα αποτελούν μια παρεξηγημένη περίπτωση στον περιοδικό Τύπο. Ενώ φιλοξενούσαν ότι καλύτερο υπήρχε στη δημοσιογραφία, ενώ τεχνικά ήταν πάντα ένα βήμα μπροστά, έμειναν έξω από τις μεγάλες βιβλιοθήκες. Κι οι αναγνώστες τους τα πετούσαν μόλις έπαιρναν το επόμενο τεύχος. Ο… θάνατός τους παρ΄ ολίγον να φέρει και την εξαφάνισή τους.
Πριν εκατό χρόνια οι συνθήκες εκτύπωσης ήταν τελείως διαφορετικές από τις σημερινές. Οι φωτογραφίες δεν έβγαιναν καθαρές, λαμπερές και οι εκδότες επιστράτευσαν τους σκιτσογράφους. Έχουν διασωθεί εξώφυλλα υψηλής αισθητικής από τους βετεράνους του είδους όπως ο Μιχάλης Γαλλίας στον «Θησαυρό».
H Νίκη ήταν ένα βραχύβιο περιοδικό που… ακολούθησε τον Ελληνικό Στρατό στον Μικρασιατικό Πόλεμο. Προσπάθησε να γίνει «γέφυρα» των φαντάρων που πολεμούσαν στην καδιά της σημερινής Τουρκίας με τους δικούς τους στην Ελλάδα. Το εξώφυλλο είναι από το Πρωτοχρονιάτικο τεύχος του 1922. Εννιά μήνες μετά ήρθε η Καταστροφή.
Η «Εβδομάς» δεν ήταν ακριβώς λαϊκό περιοδικό. Ήταν και λογοτεχνικό. Από τις σελίδες του πέρασαν όλοι οι μεγάλοι δημοσιογράφοι της εποχής, ενώ καθιέρωσε και σελίδα νέων λογοτεχνών. «Έζησε» από το 1927 έως το 1946.Το εξώφυλλο καλωσορίζει το 1928. Πέντε χρόνια αργότερα (κάτω αριστερά) η τεχνική του σκίτσου έχει βελτιωθεί αισθητά.
Κάτω δεξιά ο «Θεατής» που αποτελούσε το αντίπαλον δέος του «Μπουκέτου». Το χρονογράφημα έγραφε ο Γρηγόριος Ξενόπουλος, ενώ το περιοδικό διακρίθηκε για τις πρωτότυπες έρευνές του. Το πρώτο φύλλο κυκλοφόρησε το 1925 και το τελευταίο το 1946
Το «Ρομάντσο» του Νίκου Θεοφανίδη αποτελεί μια κατηγορία μόνο του. Για χρόνια πουλούσε κάτι λιγότερο από 300.000 φύλλα την εβδομάδα! Εμφανίστηκε το 1935 ως περιοδικό αισθηματικών ιστοριών. Το 1944 αλλάζει σε περιοδικό ποικίλης ύλης. Αργά, αλλά σταθερά κατάφερε να συγκεντρώσει στις σελίδες του όλα τα μεγάλα ονόματα του περιοδικού Τύπου. Δημοσιογράφους, σκιτσογράφους, συγγραφείς μυθιστορημάτων συνεχείας. Μετά από 2.453 τεύχη κι ενώ είχε αλλάξει ιδιοκτήτη, αλλά και όνομα, έφθασε στο τέλος το δρόμου στις 10 Απριλίου 1990.
Το ΤΡΑΣΤ δεν μακροημέρευσε κυκλοφόρησε 89 τεύχη την περίοδο 1948-49, αλλά το εντυπωσιακό είναι ότι είχε συγκεντρώσει όλους τους σπουδαίους σκιτσογράφους. Ο Μιχάλης Γάλλιας είχε έναν τύπο τον «μίστερ Τραστ» που τρύπωνε σε κάθε εξώφυλλο. Κάτω δεξιά ο «Θησαυρός» υποδέχεται το 1950.
Ο «Θησαυρός» του Γιάννη Παπαγεωργίου έφερε τον άλλο αέρα στον περιοδικό Τύπο. Ο Απόστολος Μαγγανάρης σχεδίασε το 1938 ένα μοντέρνο περιοδικό με πολλές καινοτομίες στην εμφάνιση. Δεν δίστασε κάποιες σελίδες να διαβάζονται ακόμα και πλάγια, Γρήγορα εκτόπισε τους ανταγωνιστές του και κρατούσε στα σκήπτρα στην κυκλοφορία.
Στα μέσα στης δεκαετίας του ’50 τον προσπέρασε το «Ρομάντσο» που σταδιακά του πήρε τους καλύτερους συντάκτες. Ο Παπαγεωργίου είχε εκδώσει, τότε, την Αθηναϊκή και για λίγο μια ακόμα, εφημερίδα, τον «Ελεύθερο Λόγο» (πρωινή) που του απορροφούσαν χρόνο και χρήμα,. Ο Θησαυρός έκλεισε το 1967 με την έλευση των Συνταγματαρχών για τους οποίους ήταν «κόκκινο πανί» αφού στήριζε σταθερά τον Γεώργιο Παπανδρέου και τα είχε βάλει με το Παλάτι. Και τα τέσσερα εξώφυλλα ανήκουν στον Μιχάλη Γάλλια, πραγματικό καλλιτέχνη.
Στα τέλη της δεκαετίας του ’50 τα περιοδικά αρχίζουν να παίρνουν την τελική τους μορφή. Αντιγράφουν τεχνικές από την Ευρώπη, τώρα απευθύνονται σε ένα ευρύτερο κοινό αφού οι αναλφάβητοι στην Ελλάδα έχουν μειωθεί δραματικά και εμπλουτίζουν την ύλη τους με θέματα που ενδιαφέρουν τη σύγχρονη γυναίκα. Ακόμα και τα μυθιστορήματα συνεχείας που φιλοξενούν στις σελίδες τους δεν έχουν να κάνουν με πτωχές, πλην τίμιες κοπέλες, αλλά με γυναίκες που βγαίνουν για δουλειά και καθορίζουν μόνες τη μοίρα τους.
Από τα μέσα της δεκαετίας του ’60 τα πιεστήρια μπορούν επιτέλους να δώσουν καθαρές φωτογραφίες. Το σκίτσο υποχωρεί και σειρά παίρνουν οι φωτογρφίες των σταρ. Κάτω δεξιά τα «Επίκαιρα» που κυκλοφόρησαν από τον «Πάπυρο» για να καλύψουν το κενό των «Εικόνων» της Ελένης Βλάχου. Ήταν κυρίως πολιτικό περιοδικό, αλλά λόγω λογοκρισίας (χούντα γαρ…) ο διευθυντής του Χρήστος Πασαλάρης προσπάθησε να προσελκύσει και αναγνώστες των λαϊκών περιοδικών. Ο Γιώργος Λιάννης έπαιρνε δυνατές συνεντεύξεις, ο ΚΥΡ είχε δύο σελίδες όλο υπονοούμενα, ενώ οι ρεπόρτερ του ανάδειξαν πολλά κοινωνικά προβλήματα της εποχής.
Το «Φαντάζιο» κυκλοφόρησε το 1969 και βάδισε στα ιταλικά πρότυπα των περιοδικών ποικίλης ύλης. Με πολλές σελίδες τυπωμένες σε χαρτί πολυτελείας είχε σωστές δόσεις χιούμορ, ρεπορτάζ και κουτσομπολιού. Καινοτομία του το πόστερ στην καρδιά του περιοδικού και μια συνέντευξη με τον πρόσωπο του εξωφύλλου. Ήταν το πρώτο που απενοχοποίησε τα λαϊκά περιοδικά. Συνεργάτης του υπήρξε και ο ποιητής Τάσος Λειβαδίτης που λόγω φρονημάτων ήταν αποκλεισμένος από παντού. Έγραφε με ψευδώνυμο βιογραφίες μεγάλων Ελλήνων συγγραφέων και έδινε σε αυτοτελείς (συνήθως) περιλήψεις κλασσικά έργα. Από τους «Άθλιους» του Ουγκώ μέχρι Ντοστογιέφσκι. Εκδότης ήταν ο παλιός σκιτσογράφος διαφόρων εφημερίδων και δημοσιογράφος Ευάγγελος Τερζόπουλος.
Από τα μέσα της δεκαετίας του ΄70 η τηλεόραση εκτοπίζει σιγά σιγά τα περιοδικά. Τα ανταγωνίζεται με τα ίδια τους τα όπλα. Προσφέρει σειρές συνεχείας που απλά τις χαζεύεις και δεν χρειάζεται να μπεις στον κόπο να τις διαβάσεις, φιλοξενεί στο στούντιο τα αστέρια του κινηματογράφους και του πενταγράμμου κι όταν αποκτά και χρώμα τους στερεί και το τελευταίο όπλο. Το βασικότερο όμως είναι ότι τους «κλέβει» τις διαφημίσεις στις οποίες στήριζαν την ευημερία τους.
Οι «Εικόνες» ήταν η τελευταία προσπάθεια να διατηρηθεί το είδος. Ο Ανδρέας Μπόμης σχεδίασε ένα πλούσιο σε χρώματα και ύλη περιοδικό που εξέδιδε ο Γιώργος Μπόμπολας, εκδότης του «Έθνους». Με παιχνίδια και πρωτότυπες ιδέες κράτησε το αναγνωστικό κοινό. Έπειτα ήρθε η ιδιωτική τηλεόραση που τους έριξε τη… χαριστική βολή. Ξεκινούσε το πρόγραμμά της νωρίς το πρωί και δεν σταματούσε ούτε αργά το βράδυ. Που να μείνει χρόνος για περιοδικό. Παράλληλα και οι εφημερίδες προχώρησαν στην έκδοση δικών τους περιοδικών με τα Κυριακάτικα φύλλα. Αυτό ήταν το τέλος!