Μπορεί να σόκαρε, αλλά για όσους παρακολουθούν στοιχειωδώς τα τεκταινόμενα στη Ρωσία η είδηση δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία. Στις 28 Δεκεμβρίου 2021 το ρωσικό Ανώτατο Δικαστήριο αποφάσισε να βάλει λουκέτο στην ΜΚΟ Memorial, θεματοφύλακα της ιστορικής μνήμης των σταλινικών εγκλημάτων (και όχι μόνο) απ’ το 1988.
Τότε, στις χαραμάδες της περεστρόικα και της γκλάσνοστ, πρωτοφύτρωσε αυτή η οργάνωση. Εξελίχθηκε σε μαζικό φορέα χιλιάδων πολιτών με καμιά 60αριά παραρτήματα, όπου με τη βοήθεια επιστημόνων, δημοσιογράφων και ακτιβιστών καταγράφονται οι παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην ΕΣΣΔ με επίκεντρο τον αιμοσταγή «πατερούλη» Ιωσήφ Βησσαριόνοβιτς Στάλιν.
Η Memorial απ’ την πρώτη στιγμή δεν άρεσε σε κανέναν φορέα εξουσίας. Πρωτίστως ενοχλούσε τον πρόεδρο της Ρωσικής Ομοσπονδίας Βλαντίμιρ Πούτιν. Ανοιγε τρύπες στην πιο προσφιλή του αφήγηση: το «όλα εθνικά, όλα μεγαλειώδη». Στο ίδιο καζάνι βράζουν και εξιδανικεύονται ο Ιβάν ο τρομερός, ο μέγας Πέτρος, η Αικατερίνη η μεγάλη, οι εκτελεσθέντες από τους μπολσεβίκους Ρομανόφ, ο Λένιν, ο Στάλιν, η μετασταλινική γραφειοκρατία, ακόμη και ο άνθρωπος που απέτυχε να μεταρρυθμίσει το σκουριασμένο σοβιετικό σκαρί, ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ.
Δεν λείπουν η ρωσική εκκλησία, ο Μεγάλος Πατριωτικός Πόλεμος, δηλαδή η εργαλειοποίηση της εκπληκτικής θυσίας 15-20 εκατομμυρίων Σοβιετικών στον Β’ Παγκόσμιο, ο Γιούρι Γκαγκάριν και η σοβιετική κατάκτηση του διαστήματος, η ψευδαίσθηση ότι όταν «δένανε τ’ ατσάλι» όλοι είχανε ψωμί και τραγουδάγανε.
Ο Πούτιν αρέσκεται να κόβει και ράβει την Ιστορία στα μέτρα του. Ούτε λόγος για εμφύλιο, γκουλάγκ, δίκες της Μόσχας, χαφιεδοκρατία, λιμοκτονία, προσωπολατρία, ξερίζωμα πληθυσμών, Ουγγαρία ’56, Τσεχοσλοβακία ’68, Τσέρνομπιλ και πάει λέγοντας. Μοναδική «νόμιμη» παραφωνία είναι η χαοτική περίοδος του Μπορίς Γέλτσιν (1991 – 1999). Δοκιμασία απαραίτητη, ίσως, ώστε να πάρει επιτέλους το τιμόνι στα στιβαρά του χέρια ο Βλαδίμιρος. Και να ξαναχτυπήσουν την πόρτα του έθνους τα περασμένα μεγαλεία.
Η Memorial δεν έβγαζε φωτογραφίες με μασκαρεμένους σωσίες του Πούτιν ή του Στάλιν για τουρίστες. Φώτιζε τη σκοτεινή πλευρά του φεγγαριού, την άβολη αλήθεια. Μόνο η ψηφιακή της βάση δεδομένων κατονομάζει και τεκμηριώνει εξονυχιστικά 3.000.000 θύματα κρατικών διώξεων – ο πραγματικός αριθμός των «εχθρών του λαού» μπορεί να είναι τριπλάσιος. Στελέχη της Memorial πλήρωσαν με τη ζωή τους ή με την ελευθερία τους την αίσθηση καθήκοντος που τους διέκρινε. Στο σκοτάδι παραμένουν οι εκτελεστές της δημοσιογράφου Ναταλία Εστεμίροβα που απήχθη στο Γκρόζνι και δολοφονήθηκε το 2009, έχοντας χώσει τη μύτη της σε παρακρατικά τάγματα θανάτου που δρούσαν στην Τσετσενία εν γνώσει (μόνο;) της Μόσχας.
Και μόλις πριν από λίγες μέρες επιβλήθηκε νέα ποινή φυλάκισης στον Γιούρι Ντμίτριεφ, ιστορικό που εντόπισε και ανέσκαψε ομαδικούς τάφους σε σταλινικά στρατόπεδα συγκέντρωσης της περιόδου 1936-38. Ο Ντμίτριεφ, επιφανές μέλος της Memorial, μπαινοβγαίνει στις φυλακές απ’ το 2016.
«Θέλουν να τερματίσουν κάθε δράση για τα ανθρώπινα δικαιώματα στη Ρωσία. Πιστεύουν ότι έτσι απλά μπορούν να σβήσουν για πάντα από τα βιβλία της Ιστορίας τα κρατικά εγκλήματα του παρελθόντος» σχολίασε η Μαρί Στράδερς, Διευθύντρια της Διεθνούς Αμνηστίας στην ανατολική Ευρώπη και την κεντρική Ασία.
Ο Πούτιν ανάβει κεράκι στις εκκλησίες, δέχεται την στήριξη του πατριάρχη Κύριλλου και την ανταποδίδει με κρατικές διευκολύνσεις. Δικαιολογεί – ταυτόχρονα -, το τσαρικό imperium, το σύμφωνο Ρίμπεντροπ-Μολότοφ και το τρέχον έλλειμμα δημοκρατίας (η Memorial διώκεται ως «πράκτορας ξένων συμφερόντων»).
«Η κατάρρευση της ΕΣΣΔ ήταν η μεγαλύτερη γεωπολιτική καταστροφή του 20ου αιώνα» λέει. Καταδικάζει τα εγκλήματα επί Στάλιν περίπου σαν περιστασιακή «αστοχία», σαν σκιά σ’ ένα κατά τα άλλα φωτεινό παρελθόν.
Δεν αποτελεί εξαίρεση. Ο κανόνας στις πέντε ηπείρους θέλει τους φορείς και τους υπηρέτες της εξουσίας να ξαναστήνουν όπως θέλουν το παρελθόν. Να εξιδανικεύουν, να καλύπτουν εγκλήματα με μπάζα από μεταγενέστερες αναγκαιότητες.
Χωρίς διάθεση…«ισαποστακισμού», θυμάμαι τώρα κάτι ανάλογο με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Πριν από πολλά χρόνια η αμερικάνικη πρεσβεία στην Αθήνα εξέδωσε στα ελληνικά μια σύντομη ιστορία των ΗΠΑ. Δεν την υπέγραφε φυσικά ο Νόαμ Τσόμσκι, ούτε o Χάουαρντ Ζιν. Ηταν έργο ομάδας ιστορικών που πληρώθηκαν απ’ το Στέιτ Ντιπάρτμεντ για αυτή τη δουλειά.
Το βιβλιαράκι μοιράστηκε σε συντάκτες διεθνών ειδήσεων, μου ‘ρθε κι εμένα ένα αντίτυπο στο «Βήμα». Το άνοιξα και διάβασα κατάπληκτος (αποδίδω από μνήμης): «Αναγκαία απόφαση που οριστικοποίησε το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ήταν οι ρίψεις ατομικών βομβών στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι το 1945. Αν δεν γίνονταν, η Ιαπωνία θα συνέχιζε μόνη της τον πόλεμο στον Ειρηνικό. Tότε οι νεκροί θα ήταν πολύ περισσότεροι απ’ όσους σκοτώθηκαν από αυτές τις βόμβες».
Όπερ έδει δείξαι.
