Του Γιώργου Ι. Αλλαμανή
Η Ευρώπη κυρίως, αλλά και η Αμερική και η Αφρική και η Ινδία, πλήττονται από τσουνάμι ακρίβειας στα τιμολόγια της ενέργειας. Όλα έχουν ανεβεί στον ουρανό: ρεύμα και φυσικό αέριο για τους οικιακούς καταναλωτές, καύσιμα για τα ΙΧ αυτοκίνητα, ρεύμα, φυσικό αέριο, πετρέλαιο και άνθρακας για τις βιομηχανίες. Κι επειδή τα αγαθά μετακινούνται, οι αυξήσεις «ενσωματώνονται» στα ταμπελάκια στα ράφια των σούπερ μάρκετ.
Οι αυξήσεις απειλούν να εκτροχιάσουν την επανέναρξη της διεθνούς οικονομίας μετά την (σχετική…) αντιμετώπιση της πανδημίας, να στραγγίξουν τα έσοδα των νοικοκυριών, να τορπιλίσουν τη λεγόμενη «πράσινη μετάβαση» (green transition) σε καθαρές πηγές ενέργειας.
Πράσινη ενεργειακή μετάβαση και πράσινα άλογα… Ενώ ο πλανήτης εκδικείται ανεβάζοντας συνεχώς τη μέση θερμοκρασία, καμιά κυβέρνηση και κανένας διεθνής οργανισμός δεν έχει σαφές σχέδιο για τα μεταβατικά καύσιμα, για τη μακροχρόνια στήριξη όσων γονατίζουν από τους φουσκωμένους λογαριασμούς, για τη γεωστρατηγική αντιμετώπιση ισχυρών παικτών όπως η μεγαλοπαραγωγός φυσικού αερίου Ρωσία ή για τον διεθνή συντονισμό και έλεγχο των ενεργειακών δικτύων.
Η ίδια πολιτική αφασία βασιλεύει και στη σταδιακή εγκατάλειψη των ρυπογόνων τεχνολογιών. Ταυτόχρονα είναι ανατριχιαστική η «επιστροφή» της πυρηνικής ενέργειας ως λύσης, λες και η Φουκουσίμα, το Τσερνόμπιλ και το Θρι Μάιλ ‘Αιλαντ δεν θυμίζουν τίποτα σε κανέναν.
Γιατί ανεβαίνουν οι τιμές του ρεύματος στην Ευρώπη;
Διότι εργοστάσια, πλοία, αεροπλάνα, επιχειρήσεις, σπίτια και μαγαζιά πήραν πάλι μπροστά μετά τα καθολικά λοκντάουν του 2020.
Διότι οι χώρες που διαθέτουν φυσικό αέριο – η Ρωσία, η Νορβηγία και, λιγότερο, η Αλγερία – αυξάνουν ανήθικα την τιμή (έως και 600% πάνω (!) απ’ τις αρχές του 2021) και κρατάνε σταθερή την παραγωγή για να γεμίζουν τα ταμεία.
Διότι οι ίδιες χώρες μοσχοπουλάνε φυσικό αέριο και σε άλλους στην Ανατολή, ιδίως στην ενεργοβόρο Κίνα και τη νοτιοανατολική Ασία.
Διότι το καλοκαίρι του 2021 δεν…φύσηξε όσο άλλες χρονιές (μειώθηκε η παραγωγή ρεύματος από αιολικά πάρκα) και ο χειμώνας 2021-22 που διανύουμε είναι βαρύς, οι θερμοκρασίες έπεσαν νωρίς και οι απαιτήσεις για θέρμανση αυξήθηκαν.
Διότι ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν ποντάρει το χαρτί του υποθαλάσσιου γερμανορωσικού αγωγού Nord Stream II, που θα μεταφέρει (αν λειτουργήσει ποτέ…) φυσικό αέριο στην αγκαλιά του Βερολίνου μειώνοντας τη σημασία της πολύπαθης Ουκρανίας στη φαρέτρα της Δύσης. Γεωστρατηγικά αμφιλεγόμενος αφού αβαντάρει το αφεντικό του Κρεμλίνου, αλλά και οικονομικά ασύμφορος αφού μέχρι να κάνει απόσβεση μάλλον δεν θα χρειάζεται πια, ο Nord Stream II μπήκε στο «ψυγείο» από τον καγκελάριο Ολαφ Σολτς. Λόγω πιέσεων των Αμερικανών κυρίως και, δευτερευόντως, των Γερμανών Πράσινων.
Η οδυνηρή αλήθεια είναι ότι κανείς δεν είναι έτοιμος για την πράσινη μετάβαση. Στην Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ) περισσότερα από 10.000 εργοστάσια παραγωγής ενέργειας και ρυπογόνες βιομηχανικές εγκαταστάσεις πετάνε ο ένας στον άλλον το αναμμένο κάρβουνο (κυριολεκτικά…) του δήθεν ξεπερασμένου άνθρακα, αλλά και του πετρελαίου.
Στήνουν αιολικά πάρκα δίπλα στα ανθρακωρυχεία και πληρώνουν το καταραμένο καύσιμο έως και 74% ακριβότερα: από 33 ευρώ/τόνο στις αρχές Ιανουαρίου 2021 ο άνθρακας εξακοντίστηκε στα 84 ευρώ/τόνο στις αρχές Δεκεμβρίου. Τον έχουν ανάγκη, αφού η «μετάβαση» καρκινοβατεί. Αν κλείσουν τα εργοστάσια τα μπλακ άουτ θα πέφτουν σαν το χαλάζι.
«Δυστυχώς είμαστε στα μισά του δρόμου. Βγάλαμε εκτός παραγωγής ένα μέρος του άνθρακα, έχουμε φυσικό αέριο που όμως και αυτό δεν είναι 100% καθαρό γιατί εκλύει μεθάνιο, και οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αυξάνονται αργά, αδυνατώντας να καλύψουν τη ζήτηση» εξηγεί ο Τιμ Γκορ από το Ινστιτούτο Ευρωπαϊκής Πολιτικής Περιβάλλοντος (IEEP).
Όλα αυτά οδηγούν στην ενεργειακή φτώχεια (energy poverty). Τη ζούμε και στην Ελλάδα και οι εισαγόμενες πρακτικές με επιδόματα θέρμανσης, φορολογικές μειώσεις κ.λπ. μοιάζουν παρηγοριά στον άρρωστο. Δεν συνοδεύονται από πανευρωπαϊκή στήριξη ιδιωτών και επιχειρήσεων, ούτε από ενεργειακή αποκέντρωση μικρής κλίμακας (όχι βιομηχανικά αιολικά πάρκα στα ‘Αγραφα!) σε κάθε περιοχή, με ανανεώσιμες πηγές και αυστηρούς περιβαλλοντικούς όρους.
Ούτε ένα, ούτε δύο, ούτε χιλιάδες. Ογδόντα εκατομμύρια ευρωπαϊκά νοικοκυριά αγωνίζονται αυτή τη στιγμή, αυτόν τον χειμώνα, να ζεσταθούν, με δίλημμα φαγητό ή θέρμανση.
Η Βουλγαρία έχει το υψηλότερο ποσοστό ενεργειακά φτωχών στην Ευρώπη, 31% του πληθυσμού, με δεύτερη τη Λιθουανία με 28% και – έκπληξη – την σχετικά πιο ζεστή Κύπρο με 21% και την Πορτογαλία με 19%.
Χωρίς πρόβλημα, χουχουλιαστά τον χειμώνα και με κλιματισμό το καλοκαίρι, η Ελβετία έχει εκτεθειμένο στην ενεργειακή φτώχεια μόλις το 0,3% του πληθυσμού και η εξίσου πάμπλουτη Νορβηγία το 1% (υπάρχουν και Νορβηγοί που κρυώνουν, εντυπωσιακό…).
Πληθαίνουν οι φωνές όσων απαιτούν να απαγορευτεί η διακοπή ρεύματος και φυσικού αερίου στα νοικοκυριά που δεν έχουν να πληρώσουν. «Δεν καταλαβαίνω γιατί δεν θεσμοθετείται μια πανευρωπαική απαγόρευση διακοπής των παροχών. Το ίδιο είχε γίνει όταν οι εταιρείες κινητής τηλεφωνίας ανέβασαν στα ύψη το τιμολόγιο της υπηρεσίας διεθνούς περιαγωγής (roaming)» λέει ο πανεπιστημιακός Στέφαν Μπουζαρόφσκι, επικεφαλής του Παρατηρητηρίου Ενεργειακής Φτώχειας της ΕΕ.
«Θα πρέπει να θεωρούμε την πρόσβαση στην ενέργεια ανθρώπινο δικαίωμα. Ακριβώς όπως και την πρόσβαση σε καθαρό νερό» τονίζει η Μάρθα Μέγιερς, στέλεχος του διεθνούς δικτύου οργανώσεων για το περιβάλλον Friends of the Earth International.
Κι επειδή οι εξεγέρσεις είναι «ο λόξυγκας της Ιστορίας», ας θυμηθούμε ότι τα «κίτρινα γιλέκα» στη Γαλλία ήταν μια κινητοποίηση (ετερόκλητη και προβληματική, αλλά) που φούντωσε το φθινόπωρο του 2018 με αφορμή την τιμή της βενζίνης.
Και ότι στη Βουλγαρία την άνοιξη του 2013 η κυβέρνηση του λαϊκιστή Μπόικο Μπορίσωφ παραιτήθηκε και έκανε πρόωρες εκλογές (και…ξαναβγήκε ως κυβέρνηση μειοψηφίας) μετά από πολύμηνες χαοτικές διαδηλώσεις με αφορμή τους φουσκωμένους λογαριασμούς στο ρεύμα.