Συγκρατημένη απαισιοδοξία σκόρπισε το πάτσγουερκ από μισόλογα και ευχές που βαφτίστηκε «Συμφωνία της Γλασκώβης» για την κλιματική αλλαγή. Λογικό, αφού η μόνη δέσμευση των 197 κρατών που συμμετείχαν είναι ότι έμειναν… μετεξεταστέα για ένα χρόνο. Ραντεβού στο Κάιρο στα τέλη του 2022, είπαν, και «θα φέρουμε νέες, γραπτές προτάσεις, με το τί «ακριβώς» θα κάνει κάθε κυβέρνηση» για τον πυρπολούμενο πλανήτη.
Το «ακριβώς» θέλει εισαγωγικά γιατί στην επόμενη Διάσκεψη του ΟΗΕ για το Κλίμα (COP27) πρέπει θεωρητικά να δεσμευτούν οι κατεξοχήν ρυπαντές: η Κίνα (εκλύει το 28% των εκπομπών CO2 παγκοσμίως), οι ΗΠΑ (15%), η Ινδία (7%) και η Ρωσία (5%). Πώς θα το κάνουν όταν το ενεργειακό τους μοντέλο είναι σφιχτοδεμένο στο άρμα των ορυκτών καυσίμων, ιδίως του φτηνού και βρόμικου άνθρακα; (Δες πίνακα με έκλυση διοξειδίου του άνθρακα σε μεγατόνους ανά έτος)
«Χωρίς ορυκτά καύσιμα δεν μπορούν οι αναπτυσσόμενες χώρες να καταπολεμήσουν τη φτώχεια» είπε στη Σκοτία ο υπουργός Περιβάλλοντος της Ινδίας. Μισή αλήθεια, γιατί κανένας πλούσιος δεν βάζει όσο χρειάζεται το χέρι στην τσέπη για να βοηθήσει τον φτωχούς να απεξαρτηθούν από τη ρυπογόνο ενέργεια που γιγαντώνει το φαινόμενο του θερμοκηπίου.
Αδίστακτα, μαζί με τους Κινέζους, οι Ινδοί αντικατέστησαν στο τελικό κείμενο την «σταδιακή εξάλειψη» («phase out») της χρήσης άνθρακα ως το 2030 με την διατύπωση «σταδιακή μείωση» («phase down»). Μετάφραση: see you next year και μέχρι τότε οι τσιμινιέρες των…καρβουνάδικων εργοστασίων παραγωγής ρεύματος θα δουλεύουν στο φουλ.
Είναι αστρονομικά τα μεγέθη της άτυπης «Διεθνούς» των ορυκτών καυσίμων. Αν υπολογίσει κανείς τη συνολική αξία των επενδύσεων για την εξόρυξη πετρελαίου, φυσικού αερίου και άνθρακα, συν τα απέραντα δίκτυα χερσαίας και θαλάσσιας μεταφοράς, συν τα διυλιστήρια και τις πωλήσεις, εξακοντίζεται – κρατηθείτε -, στα 25 τρισεκατομμύρια δολάρια.
Μία αχτίδα αισιοδοξίας τρύπησε το μαύρο νέφος στη Γλασκώβη. Πρώτη φορά η διεθνής κοινότητα αναγνώρισε επίσημα την ανάγκη να μειωθεί η χρήση άνθρακα. Απόδειξη: το πρακτορείο Νέα Κίνα μετέδωσε ότι το κάρβουνο «είναι η βασική πηγή εκπομπών CO2 στη διαδικασία παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας». Είπαν το αυτονόητο, θα έλεγε κάποιος. Όχι, η πρωτοφανής φρασεολογία δείχνει αλλαγή στη στάση των κόκκινων καπιταλιστών του Πεκίνου. Τί θα πράξουν θα φανεί τα επόμενα χρόνια και μπορεί να κρύβει δυσάρεστες εκπλήξεις. Η Κίνα στρέφεται μαζικά στην πυρηνική ενέργεια, καθαρή αλλά άκρως επικίνδυνη. Διαθέτει 50 αντιδραστήρες που παράγουν το 4,9% τους ηλεκτρικού ρεύματος που καταναλώνει και προγραμματίζει το χτίσιμο δεκάδων πυρηνικών εργοστασίων.
Ο διακηρυγμένος στόχος να μην αυξηθεί η μέση θερμοκρασία της επιφάνειας του πλανήτη πάνω από 1,5 βαθμό Κελσίου μέχρι το 2100 είναι λογικός. Αλλά «βρίσκεται στην εντατική» όπως είπε ο Εντ Μίλιμπαντ, πρώην ηγέτης των Βρετανών Εργατικών και νυν σκιώδης υπουργός Ενέργειας του κόμματος.
Το πρόβλημα είναι ότι η Γη θα μας εκδικηθεί ακόμη και με αύξηση μέχρι 1,5 βαθμό Κελσίου. Από μόνη της η επίτευξη του πολυπόθητου στόχου δεν αρκεί, κι αυτό δεν έχει γίνει ευρέως κατανοητό.
«Τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα. Σε λίγα χρόνια θα κυριαρχούν, οι υποδομές και η κατανάλωση βενζίνης και ντίζελ θα συρρικνωθούν. Όμως ό,τι είναι τοπικά «καθαρό» είναι πλανητικά ρυπογόνο. Η εξόρυξη πρώτων υλών για τη μαζική παραγωγή μπαταριών και ηλεκτρονικών εξαρτημάτων ήδη διαλύει τοπικές κοινωνίες, ισοπεδώνει δάση, μολύνει ποτάμια, βρομίζει ερήμους και, σε κάποιες περιπτώσεις, οδηγεί ανθρώπους σε συνθήκες σκλαβιάς. Η δική μας «πράσινη επανάσταση στις μεταφορές» με πρώτες ύλες το αιματοβαμμένο κοβάλτιο, το αιματοβαμμένο λίθιο και τον αιματοβαμμένο χαλκό» γράφει στη Guardian ο Βρετανός συγγραφέας και ακτιβιστής για το περιβάλλον Τζορτζ Μόνμπιο.
Μία οικονομία χαμηλής κατανάλωσης άνθρακα στην οποία όλοι οι άλλοι παράγοντες της πλανητικής εξίσωσης θα καταρρέουν είναι ο μέγας κίνδυνος. Το τέλος των ορυκτών καυσίμων, από μόνο του, δεν θα αποτρέψει την κρίση αφανισμού της χλωρίδας και της πανίδας, το λιγοστό πόσιμο νερό, την επισιτιστική κρίση λόγω κακής (άδικης…) διανομής τροφίμων, την άθλια διαχείριση των απορριμμάτων.
Ο κίνδυνος από τις πλημμύρες δεν ξεχωρίζει πλούσιους και φτωχούς. Οι πόλεις που απειλούνται απλώνονται από το εύπορο ‘Αμστερνταμ και τη Βενετία ως την πολύπαθη Νέα Ορλεάνη και το μακρινό Χο Τσι Μινχ στο Βιετνάμ (δες χάρτη).
Πρόσφατη έκθεση της οργάνωσης Climate Action Tracker δείχνει ότι αν η τωρινή κατάσταση συνεχιστεί, το 2100 η μέση θερμοκρασία θα ανέβει κατά 2,4 βαθμούς Κελσίου και θα κληροδοτήσουμε στα δισέγγονά μας την επίγεια Κόλαση.
Υπάρχει ελπίδα; Οσο η κατάσταση είναι ακόμη στο παρά πέντε και οι επιστήμονες κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου, μόνο οι πολίτες και το μαζικό κίνημα, στους δρόμους και στα οχυρά της διαδικτύωσης, μπορεί να πιέσει τους κυβερνώντες, να φωτίσει την διαπλοκή, να απαιτήσει επιβίωση και ποιότητα ζωής.
Οι «Παρασκευές για το Μέλλον» ξεκίνησαν με πρωτοβουλία μιας Σουηδής μαθήτριας τον Αύγουστο του 2018, της λαμπερής Γκρέτα Τούνμπεργκ, και πυροδότησαν διαδηλώσεις νέων στα πέρατα της Γης. Η πανδημία τις ανέκοψε, η κλιματική κρίση θα τις ξαναφουντώσει.
Οσοι λένε «αυτά δεν γίνονται», όσοι καγχάζουν για το τέλος της εποχής των κινητοποιήσεων, ας θυμηθούν τις κοινωνικές αλλαγές που έφεραν τα τελευταία χρόνια στη Δύση κινήματα όπως το #ΜeΤoo και οι αγώνες για τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων.
Τίποτα δεν χαρίζεται.