Δίκιο βουνό έχουν οι τέσσερις Έλληνες δημοσιογράφοι που προσέφυγαν στη Δικαιοσύνη κατά του Facebook αφού είδαν τους λογαριασμούς του να «τιμωρούνται» με λουκέτο για έκφραση γνώμης σε ζητήματα όπως η απεργία πείνας του Κουφοντίνα ή ο θάνατος του 23χρονου μοτοσυκλετιστή από αυτοκίνητο ασφαλείας της Ντόρας Μπακογιάννη έξω από τη Βουλή.
Με την κίνησή τους αυτή, υπό τη νομική καθοδήγηση του συνταγματολόγου και πρώην υπουργού Γιώργου Κατρούγκαλου, η Ευγενία, ο Γιάννης, ο Άρης και ο Λεωνίδας συστρατεύθηκαν σε ένα πολυμέτωπο και άνισο διεθνή αγώνα για να καθιερωθεί πλαίσιο δημοσίου ελέγχου σ’ ένα θηρίο παραπληροφόρησης, εμπορευματοποίησης προσωπικών δεδομένων, στοχοποίησης συγκεκριμένων χρηστών για τις πολιτικές τους απόψεις και χειραγώγησης της κοινής γνώμης με το αζημίωτο.
Αυτή την ώρα, που τα πιο ρυπογόνα κράτη αρνούνται προκλητικά να δεσμευτούν στη Διάσκεψη του ΟΗΕ στη Γλασκώβη για την ανάσχεση της κλιματικής αλλαγής, αποκαλύπτεται ότι το Facebook φιλοξένησε (πρόβαλλε, ανέχτηκε, υποστήριξε, συνέδεσε με διαφημίσεις…) 818.000 αναρτήσεις που αναπαράγουν fake news για το θέμα και τις οποίες διάβαζαν κατά μέσον όρο 1,36 εκατομμύρια άνθρωποι κάθε μέρα.
Τα στοιχεία περιλαμβάνονται σε κοινή έρευνα του Real Facebook Oversight Board και της περιβαλλοντικής εκστρατείας Stop Funding Heat. Συγκλίνουν στο Πάλο Αλτο, την «Εκάλη» της κομητείας Σάντα Κλάρα στην Καλιφόρνια, στην έπαυλη του 37χρονου Μαρκ Ζούκερμαν
Ψηφιακοί όμηροι όλων των χωρών ενωθείτε! Όπως απέδειξε η πρώην εργαζόμενη στην εταιρεία και νυν μάρτυρας δημοσίου συμφέροντος Φράνσις Χάουγκεν, ο ιδρυτής και οι περί αυτόν γνωρίζουν τις παρενέργειες του δημιουργήματός τους. Ξέρουν ότι ο μηχανισμός τους, που κοντεύει σε αξία το ένα τρις (!) δολάρια, είναι ιμάντας προώθησης ρατσισμού, μισαλλοδοξίας, προπαγάνδας, βίας, απάτης, καταναλωτικού και πολιτικού ελέγχου 2,8 δισεκατομμυρίων χρηστών. Ότι ανθούν οι μισές αλήθειες, οι θεωρίες συνομωσίας και οι δολοφονίες χαρακτήρα.
Οι φωνές όσων απαιτούν αυστηρότατο έλεγχο δυναμώνουν. Με ρυθμούς χελώνας ανταποκρίνονται διεθνείς οργανισμοί, κυβερνήσεις και οικονομικές ελίτ. Όμως η συζήτηση γίνεται πια στα δώματα της εξουσίας: στις σελίδες της Wall Street Journal, στο αμερικανικό Κογκρέσο, στη βρετανική Βουλή των Κοινοτήτων, στις αίθουσες συσκέψεων των ευρωκρατών στις Βρυξέλλες.
Πολλοί ζητούν φορείς όπως η Όμοσπονδιακή Επιτροπή Επικοινωνιών ή η Ομοσπονδιακή Εκλογική Επιτροπή των ΗΠΑ (το 2016 ο Τραμπ εξελέγη με καταιγισμό στοχευμένης πολιτικής διαφήμισης βάσει στοιχείων που αγόρασε η Cambridge Analytica από το FB) να αποκτήσουν πρόσβαση στους διαβόητους αλγόριθμους όλων των social media. Να ελέγχουν τα κριτήρια κατασκευής και να δημοσιεύουν τα στατιστικά στοιχεία τους.
Αλλοι θέλουν διαλειτουργικότητα (interoperability). Να μπορείς να αλλάξεις πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης παίρνοντας μαζί σου όσους σε ακολουθούν, τις αναρτήσεις, τις φωτογραφίες και τις συνομιλίες σου.
Κι άλλοι ονειρεύονται να δουν το FB να σπάει σε μικρότερες εταιρείες, με διαδικασίες μικτού ελέγχου από κρατικούς και διεθνείς φορείς και χρήστες εν τη ενώσει.
Το πιο επίμαχο περιεχόμενο είναι το «νόμιμο αλλά επιζήμιο» («lawful but harmful»). Έτσι το χαρακτηρίζει νομοσχέδιο για τον έλεγχο των social media που επεξεργάζεται η συντηρητική κυβέρνηση του Μπόρις Τζόνσον στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Να ΄τος πάλι ο βούρκος της γκρίζας ζώνης. Ναι, είναι νόμιμο να διατυπώνεις τη γνώμη σου, όπως έκαναν οι τέσσερις συνάδελφοι. Ποιος όμως θα πει ότι η γνώμη κάποιου είναι και επιζήμια; Με ποια κριτήρια; Με ποιους μηχανισμούς ελέγχου; Με ποιές ιδεολογικές προσλαμβάνουσες;
Η αυτορρύθμιση των κοινωνικών δικτύων αποδείχτηκε άθλιο αστείο. Όμως προσοχή: την αποτυχία του Facebook απειλεί να την διαδεχτεί μια νέα εποχή κρατικής λογοκρισίας.
Κατά τα άλλα ο Ζούκερμπεργκ την Πέμπτη 28 Οκτωβρίου είχε… βαφτίσια. Μετονόμασε τη μητρική εταιρεία από Facebook Inc. σε Meta Platforms Inc. Είπε ότι θα περιορίσει την ψηφιακή αναγνώριση προσώπου, πάγωσε τα σχέδια του «Instagram για παιδιά» και ανακοίνωσε ότι θα λανσάρει ένα νέο ψηφιακό περιβάλλον: το Metaverse. Εκεί, λέει, στο «Μετασύμπαν», θα συναντάς κάθε μέρα online άλλους ανθρώπους, θα συζητάς, θα εργάζεσαι, θα ψυχαγωγείσαι και θα ξεκουράζεσαι. Φτάνει να βάλεις ειδικά γυαλιά για 3D βόλτες – όχι δικές σου, του avatar σου. Αλλα λόγια ν’ αγαπιόμαστε.
Ο Ζούκι δεν είναι μόνος στον virtual πάγκο με τα Matrix φύκια για μεταξωτές κορδέλες. «Ο Τζεφ Μπέζος της Amazon και ο ‘Ιλον Μάσκ της Tesla και της SpaceX έχουν εμμονή με την φυγή από τον πλανήτη, ρίχνουν λεφτά σ’ έναν άγριο αγώνα δρόμου για έξοδο στο διάστημα, κι ας είναι ακόμη ανέφικτο να πάει κανείς στον Αρη. Ο Τζακ Ντόρσεΐ, ο CEO του Twitter, δοκίμασε πιο μεταφυσικές αποδράσεις, έκατσε βδομάδες σε κέντρα διαλογισμού, κάνοντας αφωνία για να ξεφύγει απ’ τον θορυβώδη, χωρίς κανόνες, κόσμο της ρητορικής του μίσους, που ο ίδιος έφτιαξε» γράφει στην Guardian ο ειδικευμένος σε θέματα τεχνολογίας δημοσιογράφος Σαμ Γούλφσον.
Και εξηγεί: «Με το Metaverse το Facebook λάνσαρε ένα όνειρο τύπου Pixar για το πώς ο Ζούκερμπεργκ θέλει να τον βλέπουν οι άλλοι. Εστησε ένα τεράστιο τεχνολογικό εγχείρημα για να δημιουργήσει ένα νέο Σύμπαν στο οποίο δεν είναι «κακός». Για μας τους υπόλοιπους που ζούμε στη Γη, τίποτα δεν άλλαξε».
Δυστυχώς τίποτα δεν άλλαξε και για τους επίγειους κερδοσκόπους, μικρούς και μεγάλους. Παρά το ξύλο που τρώει ο ιδρυτής του FB σε επίπεδο δημόσιας εικόνας, οι διαφημιζόμενοι δεν φεύγουν. Μικρομεσαίοι οι περισσότεροι, μόνο το τετράμηνο Σεπτεμβρίου-Δεκεμβρίου 2020 του «έσταξαν» για διαφήμιση 28 δισεκατομμύρια δολάρια, 33% πάνω από το αντίστοιχο τετράμηνο της προηγούμενης χρονιάς. Οι τιμές των μετοχών της εταιρείας έχουν αυξηθεί κατά 75% από τον Οκτώβριο του 2019.
Κλονίζεται ο Γολιάθ, αλλά στέκει γερά στα πόδια του. Και ξέρει σημάδι. Στο μυαλό είναι ο στόχος.